«آرمان امروز» وضعیت دولت آینده در مواجهه با آمار اعتیاد را بررسی می کند

آرمان امروز- رها معیری: آسیب های اجتماعی در جامعه امروز ایران در ابعاد و اشکال مختلف بیش از هر زمان دیگری موجب نگرانی شده است‌ و یکی از چالش های دولت چهاردهم، در حوزه اعتیاد است. آسیب اجتماعی که اگرچه در زمینه آن، آمار دقیقی وجود ندارد اما مدیرکل سابق دفتر تحقیقات و آموزش ستاد مبارزه با مواد مخدر گفته، چهار میلیون و ۴۰۰ هزار نفر مصرف کننده مستمر و غیرمستمر در کشور وجود دارد که با بعد خانوار آنها، حدود ۱۵ میلیون نفر از جمعیت کشور به صورت روزمره دغدغه و نگرانی در عرصه مواد مخدر دارند!.در این شرایط طبق اعلام پلیس مبارزه با مواد مخدر فراجا، طبق آمار حدود ۶۵ تا ۵۰ هزار معتاد متجاهر در سطح کشور شناسایی شده است و ۱۲ استان کشور درگیر شیوع بالای اعتیاد هستند. موضوع که سبب می شود طبق اعلام میز مقابله با اعتیاد شورای عالی انقلاب فرهنگی: «هر ساله حدود ۴هزار نفر براثر مصرف مواد مخدر جان خود را از دست بدهند و در ۶ ماهه دوم سال ۱۴۰۲ ، شاهد مرگ بیش از ۲هزار نفر بر اثر مصرف مواد مخدر بودیم.»

چالش مبارزه با گل و زنانه شدن اعتیاد
اما یکی از موضوعات نگران کننده در موضوع اعتیاد، کاهش سن آن است که باعث شده کارشناسان نسبت به این موضوع واکنش های زیادی داشته باشند. طبق آمارها نرخ شیوع اعتیاد در کشور در جمعیت فعال ۵درصد، در میان دانش آموزان ۲درصد و در جمعیت کارگری نیز ۲۲ درصد است. اما تمایل به مصرف گیاه مخدر گل و حشیش، یکی از چالش های دولت آینده است. در حال حاضر و طبق پایش های متخصصان، پرطرفدارترین مواد مصرفی ۱۴.۸ درصد از مصرف‌کنندگان گل، در میان دانشجویان و دانش‌آموزان ۳.۷ درصد، در جمعیت معتادان هم، حشیش و گل با فراوانی ۴.۴ درصد، در رتبه دوم و بعد از تریاک است. ۳۳.۳ درصد مصرف‌کنندگان گل، بیکار و ۵۱.۹ درصد مصرف‌کنندگان گل در گروه سنی ۱۵ تا ۲۹ سال قرار دارند.
در این میان یک کارشناس حوزه اعتیاد در گفت‌و گو با «آرمان امروز» درباره افزایش مصرف ماده مخدر شیشه و گُل در ایران هشدار داده و معتقد است که کاهش سن اعتیاد و مصرف مواد مخدر به ۱۲ سال، زنگ خطر بروز فاجعه است. حسین باهر در ادامه می‌افزاید: مصرف شیشه در ایران، از تریاک، حشیش و هروئین نیز پیشی گرفته است و این زنگ خطری برای دولت است که به این وضعیت با نظر کارشناسان ورود کند. در شرایطی که تلاطمات روحی و اختلالات روان شناختی، می‌توانند علت مصرف مواد مخدر باشند، البته در سال‌های اخیر برخی از خانم‌ها با هدف لاغری و کاهش وزن و زیبایی اندام به مصرف شیشه یا خانواده مواد محرک روی می‌آورند، بالا بردن انرژی بدنی نیز گزینه دیگری است که عامل گرایش افراد به مصرف چنین موادی است. در یک پژوهش که روی افراد بیش فعال، در مرکز ترک اعتیاد متوجه شدیم که ۳۵ درصد معتادان این مرکز، سابقه بیش فعالی در کودکی یا بزرگسالی داشتند و در میان مواد مختلف، مصرف تریاک، رتبه نخست را به خود اختصاص داده است. بعد از تریاک، شیشه و هروئین بالاترین رتبه را دارند. به طور قطع وجود اختلالات روان شناختی مثل اختلالات خلقی و یا بیش فعالی و تبعات اجتماعی افزایش کارتن خوابی زنان طبق آمارهای رسمی، حدود ۱۰ درصد از جمعیت معتاد کشور را زنان تشکیل می دهد. این در حالی است که تعداد مراکز کاهش آسیب و سرپناه‌های مربوط به بانوان نسبت به تعداد زنان کارتن خواب بسیار کم است و در عین حال، در بسیاری از این مراکز به جز سم‌زدایی، هیچ توجهی به مسائل دیگر بانوان معتاد از جمله مسائل روانشناسی و جامعه پذیری آنها نمی‌شود.

با وجود این که چندین مرکز نگهداری و ارائه خدمات به زنان معتاد متجاهر در پایتخت وجود دارد، اما ظرفیت پذیرش هرکدام از این مراکز، به دلیل فضای کوچک آنها محدود است. بسیاری از مراکز نگهداری از زنان معتاد، از پذیرش بانوانی با سنین بالا پرهیز می کنند، چون نگهداری از آنها شرایط ویژه ای دارد و در مراکزی هم که از زنان معتاد مسن نگهداری می‌شود، عمدتا فقط به دادن قرص های سنگین به این دسته از بانوان برای خواباندن آنها اکتفا می شود. اما دختران نه می‌توانند در فضای سراهای بانوان زندگی کنند و نه در کمپ هایی که برای آنها احداث شده است؛ زیرا دختران زیر ۲۰ سال در اوج بحران اعتیاد قرار دارند و طبیعتا نگهداری از آنها در کنار زنان مسنی که تجربه‌های زیادی در زندگی شان داشته و بسیاری از آنها سابقه زندان نیز دارند، قطعا مناسب نیست. دختران زیر ۲۰ سال ممکن است مسائلی را در حوزه اعتیاد و … از زنان مسن تر یاد گیرند که خودشان بلند نیستند و همین مساله به تشدید آسیب های ناشی از اعتیاد در این دختران دامن می زند. زنی که می‌تواند با وجود اعتیاد و کارتن خوابی به بالای ۶۰ سال برسد، طبیعتا در دوره جوانی از قوای جسمانی بالایی برخوردار بوده است. البته اصولا تخریب چهره در میان زنان معتاد به سرعت اتفاق می افتد و به طور مثال، صورت یک زن معتاد ۳۰ ساله، به خانم های ۴۰ تا ۴۵ ساله نزدیکتر است. در این میان رشد تعداد معتادان متجاهر زن اتباع در سال‌های اخیربسیار مشهود بود و طبق مشاهدات میدانی، می توان گفت آمار زنان کارتن خواب افغانستانی در تهران بیشتر شده است، البته بازهم تعداد آنها بسیار کمتر از زنان معتادی است که از شهرستان ها آواره کف خیابان های تهران شده‌اند. نظایر آن ها نیز می‌توانند در گرایش به سمت مصرف مواد مخدر موثر باشند، بر اساس مشاهدات میدانی، گروهی از خانم ها که به اعتیاد کشیده شدند، بهره هوشی پایینی داشتند و در مواردی هم مورد سوء استفاده های جنسی قرار گرفته بودند، با توجه به تمامی مواردی که به آنها اشاره شد، غربالگری با انجام تست آی کیو و بیش فعالی در دوران پیش دبستان و دبستان می تواند در کاهش آمار ابتلا به اعتیاد زنان در سنین نوجوانی به بعد کمک شایانی داشته باشد.»

مشارکت صاحبان تخصص و نهادهای علمی
وضعیتی که دکتر باهر به آن اشاره دارد، می تواند سرمایه انسانی را به شدت دچار اختلال کند و با استناد به آمارهای موجود می توان گفت که دو میلیون و ۸۰۰ هزار نفر از این تعداد مصرف کننده قطعی و سایرین جزو مصرف کننده های تفننی مواد مخدر هستند. به باور کارشناسان ساماندهی این نوع آسیب اجتماعی باامر و نهی، بدون توجه به ریشه‌ها و علل و مسببان، نتیجه‌ای جز افزایش روز افزون آنها ندارد. اصولاً یکی از دغدغه‌های دکتر پزشکیان نیز همین عرصه است که با جلب همراهی و مشارکت صاحبان تخصص و نهادهای علمی وحرفه ای‌ -و نه با موازی کاری و افزودن بر نهادهای رسمی- می‌تواند در این حوزه اثرگذار باشد و راه درست و اجرایی برای کاهش آمار اعتیاد در چهارسال ارائه دهد. در عین حال، ورود مخدرهای جدید به بازار مصرف، کاهش سن مصرف سیگار و دخترانه و زنانه شدن سیگاری ها از جمله نگرانی ها در این زمینه است. ضمن این که خرده فروشی و در دسترس بودن موادمخدر نیز از واضحاتی است که نمی توان آن را انکار کرد اگرچه در میزان و زمانی که امکان دسترسی به مواد مخدر فراهم می شود، اختلاف نظرهایی وجود دارد اما اصل امکان و دسترسی تقریبا آسان به مواد مخدر قابل انکار نیست.

تبعات اجتماعی افزایش کارتن خوابی زنان
ندا ماندنی / مدیر مرکز بانوان سرای مهر :  طبق آمارهای رسمی، حدود ۱۰ درصد از جمعیت معتاد کشور را زنان تشکیل می دهد. این در حالی است که تعداد مراکز کاهش آسیب و سرپناه‌های مربوط به بانوان نسبت به تعداد زنان کارتن خواب بسیار کم است و در عین حال، در بسیاری از این مراکز به جز سم‌زدایی، هیچ توجهی به مسائل دیگر بانوان معتاد از جمله مسائل روانشناسی و جامعه پذیری آنها نمی‌شود. با وجود این که چندین مرکز نگهداری و ارائه خدمات به زنان معتاد متجاهر در پایتخت وجود دارد، اما ظرفیت پذیرش هرکدام از این مراکز، به دلیل فضای کوچک آنها محدود است. بسیاری از مراکز نگهداری از زنان معتاد، از پذیرش بانوانی با سنین بالا پرهیز می کنند، چون نگهداری از آنها شرایط ویژه ای دارد و در مراکزی هم که از زنان معتاد مسن نگهداری می‌شود، عمدتا فقط به دادن قرص های سنگین به این دسته از بانوان برای خواباندن آنها اکتفا می شود.

اما دختران نه می‌توانند در فضای سراهای بانوان زندگی کنند و نه در کمپ هایی که برای آنها احداث شده است؛ زیرا دختران زیر ۲۰ سال در اوج بحران اعتیاد قرار دارند و طبیعتا نگهداری از آنها در کنار زنان مسنی که تجربه‌های زیادی در زندگی شان داشته و بسیاری از آنها سابقه زندان نیز دارند، قطعا مناسب نیست. دختران زیر ۲۰ سال ممکن است مسائلی را در حوزه اعتیاد و … از زنان مسن تر یاد گیرند که خودشان بلند نیستند و همین مساله به تشدید آسیب های ناشی از اعتیاد در این دختران دامن می زند. زنی که می‌تواند با وجود اعتیاد و کارتن خوابی به بالای ۶۰ سال برسد، طبیعتا در دوره جوانی از قوای جسمانی بالایی برخوردار بوده است. البته اصولا تخریب چهره در میان زنان معتاد به سرعت اتفاق می افتد و به طور مثال، صورت یک زن معتاد ۳۰ ساله، به خانم های ۴۰ تا ۴۵ ساله نزدیکتر است. در این میان رشد تعداد معتادان متجاهر زن اتباع در سال‌های اخیربسیار مشهود بود و طبق مشاهدات میدانی، می توان گفت آمار زنان کارتن خواب افغانستانی در تهران بیشتر شده است، البته بازهم تعداد آنها بسیار کمتر از زنان معتادی است که از شهرستان ها آواره کف خیابان های تهران شده‌اند.