آرمان امروز: ۲۷ اردیبهشت ماه “روز روابط عمومی” است؛ روزی که از سال ۱۳۸۴ در تقویم رسمی و در کنار “روز ارتباطات” قرار گرفت و این نکته را بیش از بیش گوشزد کرد که در جمهوری اسلامی ایران ، روابط عمومی حرفه مهمی است، حرفه‌ای که می تواند نتایج مثبتی را برای یک سازمان، شرکت، جامعه و حتی یک فرد در پی داشته است. “روز روابط عمومی”، روزی است که باید دید هنر هشتم در چه وضعیتی قرار دارد و چه آینده ای می توان برای آن ترسیم کرد. در این گزارش، نقطه نظرات تعدادی از اعضای هیئت رئیسه “خانه روابط عمومی ایران” را در این باره مرور می کنیم.

– حسین پرسان فومنی؛ عضو هیئت موسس‌خانه روابط‌عمومی ایران و از پیشکسوتان روابط عمومی کشور:
تحلیل وضعیت روابط عمومی در شرایط کنونی و هم‌چنین چشم‌انداز روابط عمومی در سال جدید و افق‌های پیش رو، مستلزم (ترسیم ماهیت روابط عمومی) و (تبیین کارکردهای مدیران و کارکنان روابط عمومی) و (بازخوانی ارتباط با مخاطبین و ذینفعان روابط عمومی) است، (چیستی؟ چرایی؟ چگونگی؟) سه مؤلفه صدرالذکر
با اذعان به تلاش مجدّانه و فعالیت شبانه‌روزی مدیران، کارکنان و دست‌اندرکاران شریف جامعه روابط عمومی کشور، بر اساس مطالعات انجام شده، برایند نهایی و نتایج حاصله از این خدمات شایسته (به جز معدودی کم‌شمار) با انتظارات علمی و توقعات عملی و آنچه که بایسته است، فاصله معناداری را دارد.
اگر به (ماهیت، کارکرد، ذینفعان) روابط عمومی با نگاه برگرفته و ملهم از تجارب و اندوخته‌های شغلی و مطالعات فردی خود، نگاه کرده و بیندیشم به طور خلاصه بر این باور اعتقاد می‌باشم که: روابط عمومی در جایگاه یک پدیده اجتماعی باید نگهدارنده، پشتیبان و بازیاب حس اتحاد اجتماعی و اعتماد عمومی و مسلّط و ملتزم به فنون و ساز و کارهایی اصولی برای حل و رفع مناقشات تعاملی در جامعه هدف باشد، و فلسفه وجودی و ذاتی روابط عمومی را باید (مدیریت ارتباط با ذینفعان و مخاطبین در راستای اهداف سازمان متبوعه با بهره‌گیری از ابزار و روش‌های هدفمند) بدانیم.
اگر قرار است مدیران و دست‌اندرکاران تلاشگر و نجیب روابط عمومی کشور، در نهایت صحت و اصالت، مأموریت اصلی خود را ایفاء کنند، ضروری است نسبت به توانمندسازی هرچه بیشتر خود و آحاد روابط عمومی از طریق آگاهی از سیاست‌ها، اهداف، وظایف حکمرانی نظام، دولت و دستگاه متبوعه، دستیابی به تخصص در تجزیه و تحلیل داده‌ها و یافته‌ها، قدرت شناسایی و مدیریت جریان‌های خبری و تغییر ساختار از واکنش‌گرا به کنش‌گرا مبادرت کنند.
بی‌تردید کامیابی و موفقیت روابط عمومی در گرو شناسایی مخاطبان و ذینفعان و گروه‌بندی آنان است، شناسایی دغدغه‌ها و مطالبات ذینفعان، تلاش به منظور ایجاد اعتماد و امید و پاسخگویی به جامعه مخاطبان، تلاش وافر برای حفظ ارتباط مستمر با ذینفعان، تبدیل جریان اطلاعات یکسویه به جریان دوسویه اطلاعات، مدیریت و بازاریابی و جامعه‌شناسی افکار مخاطبان را باید به درستی و به خوبی شناخت و درک کرد و به نحو مطلوب مورد ارزیابی قرار داد.
ادّله و براهین متعدد و غیر قابل انکار مؤید آن است که مدیران و دست‌اندرکاران روابط عمومی نمی‌توانند نسبت به ابزار انتقال پیام در وظایف محوله خود، نا آشنا، بی اعتناء و ناکارآمد باشند. لزوم طراحی استراتژی اطلاع‌رسانی و تقسیم کار دستگاهی و رسانه‌ای، رعایت جذابیت و ابعاد زیبایی شناختی در پوشش متنی و تصویری اخبار و رویدادها، وجود دانش و هنر لازم در تولیدات خبری و اطلاع‌رسانی، بکارگیری فناوری اطلاعات، شناسایی مواضع سیاسی اقتصادی و … مدیران رسانه و شناخت توان و امکانات هر رسانه از الزامات و ملاحظات ضروری در مجموعه روابط عمومی و مدیران و دست‌اندرکاران ذیمدخل در آن هستند.
معطوف به مطالب مذکور و به منظور جمع‌بندی باید گفت، چالش اصلی و اساسی جامعه روابط عمومی کشور در حال حاضر، عدم وفاق در ترسیم ماهیت روابط عمومی / تزاحم و تعارض در تبیین کارکردهای مدیران و کارکنان روابط عمومی / پراکندگی و اختلاف در شناسایی مخاطبین و ذینفعان روابط عمومی / است. و آثار و نتایج مترتبه از این (عدم وفاق – تزاحم و تعارض – پراکندگی و اختلاف) در مؤلفه‌های اساسی روابط عمومی، موجبات عدم پویایی، فقدان تحرک، نبود نشاط و سرزندگی، کمبود شتاب کافی در فعالیت ‌های روابط عمومی را فراهم ساخته است، اصلی‌ترین و مهّم‌ترین نگرانی و دغدغه در (گذشته، حال، آینده) روابط عمومی کشور از این منظر قابل ارزیابی و سنجش می‌باشند. اگرچه ما هنوز فاقد اطلاعات لازم مربوط به تحولات سال‌های آینده روابط عمومی در سطح ملی، دستگاهی، و بخشی می‌باشیم تا بتوان به پرسش (افق آینده روابط عمومی؟) پاسخ دهیم، ولی هرگاه دروازه روابط عمومی بر سبک و سیاق قبل و بر پاشنه گذشته بچرخد و شاهد چرخش در رویکرد و کارکرد روابط عمومی نباشیم، در همان نقطه و مسیر و همین مقصد طی طریق خواهیم کرد!!؟؟

– دکتر احمد یحیایی ایله‌‌ای، عضو هیئت مدیره خانه روابط‌عمومی و مدرس روابط‌ عمومی:
روابط عمومی ایران طی دو دهه اخیر هم از نظر اجرایی و هم از نظر توسعه علمی رشدی ۱۰۰ درصدی داشته است. بسیاری از سازمانها و شرکتهای دولتی که در آنها واحد روابط عمومی فعال نبوده است در حال حاضر دارای روابط عمومی است. روابط عمومی در بخش خصوصی هم فعال شده است و در حوزه علمی ارتباطات و روابط عمومی دانشگاههای متنوع کشور (دولتی و آزاد) در سطوح کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا دانشجو می پذیرند.
اما روابط عمومی عملا گامهایی بنیادین و اساسی برنداشته است. استادان کمترین تولید تالیف و تحقیق را دارند، دانشجویان پس از فارغ التحصیلی با بازار کار آشنا نیستند و مهارتهای لازم را کسب نکرده اند، مدیران روابط عمومی بدون توجه به تخصص و حتی تجربه کافی و مرتبط انتخاب می شوند و کارکنان از حداقل آموزشهایی علمی و کاربردی محروم هستند.
به طور کلی جایگاه و نقش روابط عمومی در سازمانها نسبت به دهه های پیشین کمرنگ تر و کم اثرتر شده است و روابط عمومی هنوز در جایگاه استراتزیک قرار نگرفته است.
درباره چشم انداز روابط عمومی را در ایران در سال جدید و نیز در افق دورتر باید گفت، متاسفانه هر چه جلوتر آمده ایم بخصوص نقش روابط عمومی در سازمانهای دولتی بیشتر تبلیغاتی و رسانه ای شده است و فلسفه مردمداری در روابط عمویم بی نگ شده است و روابط عمومی ها از مردم فاصله گرفته اند. زیرا مجموعه دولت و مسئولان سازمانهای دولتی، برداشت درستی از روابط عمومی ندارند و روابط عمومی را از مسیر اصلی اش که مردمداری و اصلاح روندها و فرایندهای ارتباطی سازمان است دور کرده اند.
به نظر بنده چراغی که در حال روشن شدن است فعال شدن روابط عمومی در بخش خصوصی است که می تواند امیدبخش باشد . البته به شرطی که دوباره در دام تبلیغات نیفتد و در مسیر وظیفه اصلی خودش که مدیریت ارتباطات انسانی است قرار گیرد. متاسفانه مجموعه موسسات و نهادهای فعال روابط عمومی ایران با فراموش کردن ماموریت روابط عمومی، سهم خود را در پیشبرد فلسفه و جایگاه روابط عمومی از دست داده اند.
فکر می کنم قبل از هر چیزی بایستی دولت و مجموعه نهادهای قدرت، فهم خود را از روابط عمومی درست و دقیق کند؛ در غیر اینصورت چشم اندازی مثبت برای روابط عمومی به عنوان یک نهاد راهبردی و توسعه بخش وجود ندارد.

– دکتر هوشمند سفیدی رئیس خانه روابط عمومی ایران و فعال حوزه روابط عمومی:
وضعیت روابط عمومی را در ایران می توان رو به جلو توصیف کرد. طی ۹ دهه فعالیت های روابط عمومی در ایران، این حرفه در کل در مسیر رشد و ترقی بوده، گرچه همواره با فراز و فرود مواجه شده و لذا، وضعیت پیشرفت آن در قیاس با قدمتش، رضایت بخش نیست.
روابط عمومی در ایران به لحاظ اینکه کشور ما با معضل انحصار شدید دولت مواجه است، به تبع این وضعیت، همواره تابع دولت و نوع نگاه آن به روابط عمومی بوده و با عنایت به اینکه همواره در چنبره پدیده دولت فربه و لویاتان گرفتار بوده، دچار نوسان است.
در حال حاضر، حرکت روابط عمومی از لحاظ کمی و کیفی روبه رشد است ولی مدل حاکم بر آن به ویژه در بخش دولتی، مدل دوسویه ناهمسنگ بوده، وزن دولت محوری آن بر بُعد جامعه محوری غالب است و از طرف دیگر، این حرفه، هنوز با مسائل متعدد آموزشی، ساختاری، محتوایی، قوانین و… مواجه است.
در بخش خصوصی هم هنوز توجه کافی و وافی به آن دیده نمی شود. در نهایت می توان امیدوار بود با اصلاحات لازم در ابعاد مختلف، شاهد جهش رشد روابط عمومی در کشور باشیم و اما در خصوص چشم انداز روابط عمومی در ایران در سال جدید و نیز افق دوردست، می توان گفت فعلاً وضعیت به همان شکلی مطرح شد، قابل ارزیابی است اما در آینده دور، افق روشنی برای آن قابل ترسیم است؛ زیرا فاکتورهایی که روابط عمومی را می تواند به سمت جهش سوق دهد؛ در ایران امروز در حال تقویت است. مثل رشد و قدرت گیری جامعه مدنی، احساس لزوم تقویت کرامت انسانی، رفع انحضار از دولت و شکل گیری دولت کوچک، ورود ایران به وضعیت توسعه یافتگی بیشتر، احساس نیاز به رقابت در تجارت جهانی، لزوم ارائه تصویر بهتر از ایران، اصلاح رابطه دولت – ملت و توجه به امر پاسخگویی و مشارکت دهی گروههای اجتماعی، رشد آگاهی در کشور و… همه این عوامل به شکل گیری وضعیت جدیدی در کشور دامن می زنند که مدل روابط عمومی متناسب خود را می طلبد مثل الگوی دوسویه همسنگ و نیز وضعیتی را می طلبد که یک روابط عمومی رشد یافته و سرآمد می تواند پاسخگوی آن باشد؛ لذا من آینده روابط عمومی ایران، را درخشان ارزیابی می کنم.

– دکتر ناصر رزاق منش، دبیر خانه روابط عمومی ایران:
با تبریک فرا رسیدن هفته روابط عمومی و ارتباطات به تمامی اعضاءی فعال و فرهیخته این هنر هشتم ، به نظر می آید وضعیت فعلی روابط عمومی در کشور شرایط مورد انتظار و رسالتی که بر عهده دارد ، را ندارد و برابر آنچه که برای این حرفه مهم و کلیدی تبیین و تکالیف شده است فاصله معنا دار با ابعاد و اَشکال مختلف با پراکندگی عمیق در سازمان ها ، نهاد ها و دیگر صنوف و بخش ها دیده می شود به طوری که باید اذعان داشت این امر از یک سو حکایت از حاکمیت سلایق کارگزاران و متصدیان بر امور داشته و از سوی دیگر ناشی از عدم ساختار یکپارچه ، منسجم و ضعف در نهاد راهبر می تواند باشد. با نگاهی اجمالی آنچه که غالباً مشاهده می گردد کارکرد یک سویه از جانب مجموعه روابط عمومی ها در راستای نفع سازمانی و حفظ منافع صنفی به ویژه در بخش های حاکمیتی می باشد ، این در حالی است که ماموریت ذاتی این رکن اجرایی – اجتماعی ایجاب می نماید تا در جلب رضایت ، برآورده ساختن خواسته ها و اقناع جامعه مخاطبین به شکلی دو جانبه عمل نمایند تا از بروز برخی رخدادها و نارضایتی ها پیشگیری نموده و با هوشمندی در اتخاذ تصمیمات دقیق و صحیح سازمانی نقش آفرینی نماید .
آنچه که امروز جامعه در موضوع روابط عمومی با آن روبرومی باشد متاسفانه عدم باور و اعتقاد نظامند مدیران بالا دست بر نقش ، توان و ظرفیت این حرفه (روابط عمومی ها) در پیشبرد برنامه ها و اهداف سازمانی می باشد ، تعیین جایگاه های متفاوت و نگاهی غیر تخصصی ، حرفه ای و علمی و بعضاً اعطای مسئولیت اصلی این رکن مهم با رویکردی شخصی و حتی سیاسی آسیب بزرگی است که همچنان بر پیکره این ساختار وارد می نماید ، به همین دلیل چنانچه ارزیابی بخش های روابط عمومی در یک سازمان و یا قیاس بین سازمانی مورد نظر باشد به جهت تفاوت فاحش در ساختار ها ، اعتبارات ، اختیارات ، امکانات و … مهمتر از آنها پهنای نگرش مدیران ارشد ، مورد نظر باشد قطعاً پاسخ دقیق و صحیحی بدست نخواهد آمد .
باید اذعان داشت عصر حاضر را در حالی سپری می نماییم که با تحولات عمده و تغییرات چشمگیری در علوم و فنون ، صنعت و … به ویژه ارتباطات که منجر به دگرگونی تمامی شقوق زندگی انسانها گردیده مواجه بوده و با ظهور “هوش مصنوعی ” می رود تا در فرآیندها و ادامه حیات بشر و متناظر با آن در زندگی هموطنان دگرگونی های عمیق و اساسی ایجاد نماید ، از این رو ضرورت دارد تا توجه لازم و جدی فراخور شرایط روز جامعه به موضوع ارتباط انسانی – اجتماعی از سوی نهادهای راهبر و تصمیم گیر بعمل آید و همانگونه که اشاره داشتم این متصدیان و دست اندرکاران روابط عمومی ها به عنوان یک رکن اصلی و کلیدی هستند که در چگونگی و وسعت بینش افکار عمومی می توانند نقش آفرین باشند ، لذا برای حرکت به سمت و سوی آینده جامعه ای روشن و دست یابی به توسعه پایدار با تلاش برای اعتلاء و پویایی این حرفه ( روابط عمومی ) چراغ روشنی در پیش روی فعالان ، متخصصان ، نهادهای مدنی فعال در این بخش گام های مؤثری می توان برداشت .
انسجام و یکپارچه سازی جایگاه و ساختار سازمانی این گروه از نقش آفرینان اقدامی ریشه ای و اساسی خواهد بود ، بهره مندی از تجربیات جوامع توسعه یافته و موفق که رَد پای روابط عمومی ها در تمامی امور آنها قابل مشاهده است می تواند احیاءگر این صنعت پیش رو باشد ، در این میان تاکید می کنم تا زمانی که تفکر و نگاه تصدی گری کاهش نیافته و از ظرفیت سازمان های خصوصی و همچنین نهادهای مردمی ( NGO ) در اداره امور استفاده نگردد ، در وضعیت و آینده این حرفه اتفاق قابل توجه ای رخ نخواهد داد و شاید بعنوان یک راهکار مؤثر در افق نه دورتر تشکیل”سازمان نظام روابط عمومی کشور” جهت ادامه فعالیت و کارگزاری توسط خود ذینفعان و متخصصان را مورد تاکید دارم و این موضوع از چند سال گذشته مطرح ولی با مقاومت هایی از سوی برخی دستگاه ها مواجه گردیده است .
امروزه که جامعه نیازمند گسترش امیدآفرینی ، صیانت از آراء و نظرات ، توسعه اعتماد و اعتبار ملی ، اشاعه و ارتقاءی روشنگری ، شفاف سازی و پاسخگویی دقیق و بموقع به انتظارات جامعه مخاطب مواجه هست و مبانی فکری عمومی به ویژه در میان غالب هموطنان شامل نسل جوان تحول و تغییر نسبتاً قابل ملاحظه ای یافته ، حضور و مسئولیت جامعه روابط عمومی ها از هر مقطع زمانی دیگر فراتر رفته و احساس می گردد ، بدین سبب اهمیت و مسئولیت خطیر متصدیان روابط عمومی به عنوان تنها پل ارتباطی مؤثر و مطمئن با آحاد جامعه را دو چندان می نماید به تنها شرط اینکه ایشان در تصمیم سازی و تصمیم گیری های خُرد و کلان امور سازمانی و اجتماعی مشارکت رسمی و بی قید و شرط داشته باشند.

– دکتر سید شهاب سید محسنی ، مدرس روابط عمومی و عضو هیئت مدیره خانه روابط عمومی ایران:
امروزه واحدهای روابط عمومی جدای از مسائل ومشکلات ساختاری نظیر عدم بهره مندی از جایگاه مناسب سازمانی،کمبود نیروی انسانی متخصص و نداشتن ردیف اعتباری مستقل از ظرفیت های خوبی برای اطلاع رسانی و اطلاع یابی از مخاطبانشان برخوردار شده اند، هم اکنون روابط عمومی ها بیش از هر دوره ای به مدد توسعه تکنولوژی های نوین ارتباطی از ابزارهای مختلف وقدرتمند اطلاع رسانی واطلاع یابی بهره مند شده اند که در حداقل زمان ممکن وبرخط پیام های شان را به انبوه بی شماری از مخاطب انتقال می دهندواز سویی دیگر مخاطبان نیز در لحظه قادر به دریافت پیام ها می باشند ومی توانند به صورت تعاملی بازخوردوخواسته ونظرات شان را ارائه دهند.این ظرفیت بوجود آمده یک فرصت بی بدیل برای روابط عمومی هاست که بتوانند مهمترین وظایف وماموریت های خود را درراستای توسعه ارتباطی وتعاملی با مخاطبان درون وبرون سازمانی شان محقق سازنند ورضایتمندی از سازمان را ارتقاء دهند. دراین رهگذر آنچه از اهمیت دوچندانی برخوردار شده است، موضوع تولید محتوای پیام ها ومیزان جذابیت ، غنا واثربخشی آن می باشد.موضوع تولید محتوا، بویژه در فعالیت های ارتباطات الکترونیکی و انتشاراتی ازاهمیت بالایی برخودار است. یعنی به هر میزان فعالیت های پایگاههای اطلاع رسانی وانتشاراتی در قالب خبر، گزارش،مصاحبه،فیلم، صوت، اینفوگرافیک،موشن گرافی ، عکس ،کتاب، بروشورو… بیشتر باشد، ابزارها و امکان بیشتری برای ارتباط و تعامل با مخاطبان در اختیار خواهیم داشت. البته تاثیر گذاری موثر همه اینها در گرو محتوای مناسب و مفید است. درواقع یکی از غفلت های بسیاری ازروابط عمومی ها در این زمینه آن است که در حوزه تولید محتوای با کیفیت، وقت وانرژی زیادی گذاشته نمی شود و حاصل تولید شده در قالب یک محتوای مناسب عرضه نمی شود. به نظر مشکل عمده در زمینه تولید محتوا،عدم بهره گیری از نیروهای انسانی متخصص وصاحب اندیشه دراین حوزه واز سویی نداشتن بانک اطلاعات رسانه ای دربسیاری ازروابط عمومی هاست. منظور از بانک اطلاعات رسانه ای هم این است که ما باید اطلاعات پایه ای مربوط به فعالیت ها وبرنامه های سازمانی خودرادرقالب فایل های اطلاعاتی در بانک اطلاعاتی جامعی داشته باشیم و مرتب آنها را به روز کنیم .
اساسا روابط عمومی ها باید از روش ها وفنون مختلفی برای تهیه وتولید محتوای سازمانی خود استفاده کنند، یکی از این ظرفیت ها قابلیت بسیار بالای هوش مصنوعی برای تولید محتوا است وهمچنین ایجاد شبکه ارتباطی الکترونیکی که واحدهای سازمانی مربوطه ، اطلاعات روزانه خود را بدون بورکراسی اداری در اختیار آنان قرار دهند و مطمئن باشند که این اطلاعات با ویرایش علمی ودر جای مناسب خود به کار گرفته خواهد شد و کارهای آنان نیز نمود اطلاع رسانی ورسانه ای مناسب را پیدا خواهد کرد.
این بانک، منبع اطلاعاتی ارزشمندی برای تهیه خبر،گزارش،مصاحبه،فیلم کوتاه،موشن گرافیک،اینفوگرافیک و … محسوب شده ومی تواند فعالیت های ،رسانه ای، انتشاراتی، وتبلیغی وترویجی روابط عمومی هارا پشتیبانی کند.
با وجود چنین بانک های اطلاعاتی الکترونیکی ومکتوب دست روابط عمومی ها هیچگاه از اطلاعات لازم برای تدوین، تولید،پردازش وبازنشرمحتوا خالی نخواهد بود و قطعا زمینه مناسبی را هم برای تغذیه رسانه های درون وبرون سازمانی بویژه شبکه های اجتماعی فراهم خواهد آورد. به عبارتی دیگردراین رهگذرامروزه یکی از الویت های اساسی کار روابط عمومی ها تجهیز وبه کارگیری نیروهای توانمندوآشنا به استفاده وکار با تکنولوژهای نوین ارتباطی نظیر هوش مصنوعی وپشتوانه سازی اطلاعاتی است. تا بتوانند ضمن تولید محتواهای غنی،اثربخش وانگیزشی وجذاب ومورد نیاز مخاطبان از طریق فعالیت های پژوهشی و پرسشنامه های الکترونیکی نیز بازخوردها ونظرهای مخاطبان را شناسایی ودرراستای همترازی سازمان ورسیدن به منافع مشترک با مخاطبان گام بردارند،چراکه یکی از معیارهای اصلی موفقیت یک سازمان میزان رضایتمندی وهمراهی مخاطبان برای برنامه های توسعه ای سازمان است.