برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که وضعیت نمرات خرداد دانش‌آموزان در چند سال اخیر روند نزولی به خود گرفته ‌است. بر این اساس، برخی کارشناسان باور دارند که در چند سال اخیر، انگیزه دانش‌آموزان برای تحصیل کاهش یافته‌ است. البته صحبت بر سر اینکه آیا واقعا انگیزه دانش‌آموزان برای ادامه تحصیل کاهش یافته یا خیر، نیازمند کار آماری پیچیده‌ای است. بر این اساس نگارنده علی‌الحساب از بررسی این مساله پرهیز می‌کند و به جای آن، به بررسی یک پرسش بنیادین‌تر می‌پردازد اینکه آیا باید درس بخوانیم یا نخوانیم؟ و اگر قرار است که درس بخوانیم آن را تا چه مقطعی باید ادامه بدهیم؟ این دو پرسش، پرسشی آشنا برای همه ماست. اما معیار ما برای پاسخ دادن به این پرسش‌ها چیست؟ پاسخ دادن به این دو پرسش در جهان واقعی امری سخت و پیچیده است و پیچیدگی این امر تنها در سطح انتخاب فردی نیست.