تاریخ تصوف و عرفان ایرانی شاهد صف‌آرایی دو جریان و نحله عمده بوده است: «اهل سکر» و «اهل صحو». سکر چنانکه از معنای واژگانی آن پدیدار است ناظر بر گونه‌ای حالت از خود بی‌خود شدن یا حس بی‌خودی است؛ نوعی فنا فی‌الله و انقطاع از عالم ناسوت و خاکی و اتصال به عالم لاهوت و روحانی. شطحیات در این میان معنا می‌یابد.