سایت هم میهن / ۱۴۰۳/۰۱/۲۵
منتقـد توسعـه مبلغ فقر همزیستانه
25 فروردینماه 1394، مجید رهنما، پژوهشگر و سیاستمدار ایرانی و وزیر علوم و آموزش عالی در کابینه امیرعباس هویدا، در لیون فرانسه درگذشت. بخشی از شهرت رهنما به فعالیتهای سیاسی و دیپلماتیکی بازمیگردد که او در دوران حکومت پهلوی دوم انجام داد. بااینهمه او جز اینها، بهعنوان یکی از منتقدان جدی مفهوم «توسعه» و از صاحبنظران نظریه «پساتوسعه» (Post Development) نیز شناخته میشود؛ امری که بهخصوص در دو دهه پایانی عمر رهنما به انتشار نوشتهها و کتابهایی انجامید که محتوای عمومی آنها را میتوان نقدی بر روند رو به گسترش و علاقه شدید اما بدون تأمل کافی بیشتر جوامع انسانی به توسعهیافتگی دانست. از نظر رهنما در این مسیر، توسعه به طرزی اسطورهای و چونان کلیدی جادویی که میتواند مصائب زندگی آدمیان روی کره زمین را به پایان برساند، درک شده است. از نظر رهنما، چنین درکی با تجربههای موجود و شواهد عینی تاریخ توسعه در جوامع پیرامونی و جهان سوم مطابقت ندارد و نهفقط لغرش جوامع بشری به ورطه توسعه، مایه از بین رفتن نظم قدیمی و ساختارهای پیشین شده، بلکه در برآوردن نظامی نوین و برآورنده نیازهای انسانها نیز ناکام مانده است.