شهر، خندق و دروازه و دروازه‌بان داشت. غروب‌ها دروازه را می‌بستند و همه آمده‌ها و رفته‌ها را می‌شمردند. شهر کوچک بود و سفرها اندک. امنیت در این بود که دروازه بسته باشد و قفل بخورد و کسانی آن را بپایند. بعد ماشین‌ها آمدند و دروازه‌ها بزرگ‌تر شد، بعد هواپیماها آمدند و پاییدنِ دروازه‌های انسانی بی‌معنی شد و از آن دوران دروازه‌هایی به دوران معاصر ارث رسید که جاذبه‌های توریستی شهرها هستند و کسی فکر نمی‌‌کند که باید شب‌ها درِ دروازه شهر را قفل کند و روزها آدم‌ها را بشمارد و در دفتری بنویسد، کسی به کندن خندق دور شهر فکر نمی‌کند.